လူ႔အခြင့္အေရး၏ အေျခခံအခ်က္မ်ား

(၁) လူ႔အခြင့္အေရးသည္ လူတိုင္းအတြက္ ေမြးရာပါအခြင့္အေရးျဖစ္သည္။ (Human Rights are Inherent)

 လူ႔အခြင့္အေရးကို ဝယ္ယူ၍မရ၊ လူတိုင္းသည္လူသားျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ လူ႔အခြင့္အေရးကို ရယူပိုင္ဆိုင္ခြင့္ရွိသည္။

(၂)  လူ႔အခြင့္အေရးသည္  လူသားအားလံုးႏွင့္  သက္ဆိုင္သည္။ (Human Rights are Universal)

 အသားအေရာင္၊ လူမ်ဳိး၊ကိုးကြယ္သည့္ဘာသာ၊  ႏိုင္ငံေရး၊  လူမႈေရး၊ အေတြးအေခၚ၊ လိင္ကြဲျပားမႈမေရႊး လူ႔အခြင့္အ

ေရးသည္ လူသားအားလံုးအေပၚ တန္းတူညီမွ်ေသာ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာႏွင့္ အခြင့္အေရးရွိသည္။

(၃)  လူ႔အခြင့္အေရးကို  မည္သူကမွ်  ယူေဆာင္သိမ္းပိုက္၍မရ၊ (Human Rights are Inalienable)

လူ႔အခြင့္အေရးကို မည္သူကမွ် ယူေဆာင္သိမ္းပိုက္ခြင့္မရွိ၊ လူတစ္ေယာက္၏ ေမြးရာပါအခြင့္အေရးကို ထိုသူ၏ႏိုင္ငံ ေတာ္အစိုးရႏွင့္ ဥပေဒမ်ားက အသိအမွတ္မျပဳသည့္တိုင္ ထိုလူတြင္ လူ႔အခြင့္အေရးခံစားခြင့္ရွိသည္။ ထိုသို႔ အသိအ မွတ္မျပဳျခင္းသည္ ထိုသူအေပၚ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈျဖစ္သည္။

(၄)  လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားသည္ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု အျပန္အလွန္ဆက္စပ္ေနသည္။ (Human Rights are Indivisble)

လူ႔ဂုဏ္သိကၡာႏွင့္အညီ  ေနထိုင္အသက္ရွင္ႏိုင္ရန္အတြက္ လူသားတိုင္းလြတ္လပ္ခြင့္၊  လံုၿခံဳခြင့္၊  လံုေလာက္ေသာ လူေနမႈဘဝမ်ားႏွင့္ လုိက္ေလ်ာညီေထြစြာ ခံစားခြင့္ရွိသည္။ မည္သည့္အခြင့္အေရးကိုမွ အျခားအခြင့္အေရးထက္  ပို၍  အေရးႀကီးသည္ဟု  ေျပာ၍မရ  လူ႔အခြင့္အေရးတစ္ခု  ခ်ဳိးေဖာက္ခံရျခင္းသည္ အျခားအခြင့္အေရးမ်ားကိုပါ  ထိခိုက္ ေစသည္။ ထို႔အတြက္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာသည္ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ ဆက္စပ္ေနသည္။ လူ႔အခြင့္အေရးကိုဖယ္ရွား၍မရ။ လူ႔အခြင့္အေရးကို မခံစားရျခင္း၊ ဖယ္ရွားျခင္းသည္ လူ႔အခြင့္အေရးကို ခ်ဳိးေဖာက္ျခင္းျဖစ္သည္။ 

ကမၻာ့ကုလသမဂၢ၏ လူ႔အခြင့္အေရး အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္

လူ႔အခြင့္အေရးသည္ တစ္ကမာၻလံုးရွိ လူသားအားလံုးႏွင့္ သက္ဆိုင္ၿပီး တစ္ဥိးခ်င္းႏွင့္အုပ္စုလိုက္ အေျခခံလြတ္လပ္ ခြင့္မ်ားႏွင့္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာအတြက္ အာမခံေပးေသာအရာမ်ားျဖစ္သည္။ လူ႔အခြင့္အေရးဥပေဒမ်ားကို အစိုးရက ေလး စားလိုက္နာေဆာက္ရြက္ရန္ တာဝန္ရွိသလို အျခားသူမ်ားမွလည္း မခ်ဳိးေဖာက္ေစရန္ ကာကြယ္ေပးသာအရာမ်ား ျဖစ္ သည္ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ား သည္။ ႏိုင္ငံတကာႏွင့္ဆိုင္ေသာ အာမခံမႈေပးျခင္း၊ တရားနည္းလမ္းက်စြာ အကာအကြယ္ ေပးျခင္း။ လူ႔အခြင့္အေရး၏ အေရးႀကီေသာ သြင္ျပင္လကၡာဏာအခ်ဳိ႕မွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။

v  လူသားတို႔၏ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာအေပၚတြင္သာ တည္မွီေနျခင္း။

v  တစ္ဦးခ်င္းျဖစ္ေစ၊ အုပ္စုလိုက္ျဖစ္ေစ အကာအကြယ္ေပးျခင္း။

v  အစိုးရႏွင့္ အစိုးရအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို တာဝန္ေပးအပ္ျခင္း။

v  လက္လြတ္ဆံုးရွဳံးျခင္း၊ ယူေဆာင္သိမ္းပိုက္ျခင္း မျပဳႏိုင္ျခင္း။

v  တန္းတူညီမွ်ျခင္းႏွင့္ အျပန္အလွန္ အမွီျပဳျခင္း။

v  လူသားအားလံုးႏွင့္ သက္ဆိုင္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း၏ အတိုခ်ဳပ္ ရွင္းလင္းခ်က္မ်ား

အပိုဒ္(၁)              လူတိုင္းသည္ ေမြးဖြားလာကတည္းက တန္းတူညီမွ်မႈရွိရမည္။

အပိုဒ္(၂)  မည္သူ႔ကိုမွ ခြဲျခားဖိႏွိပ္ျခင္း မရွိေစရ။

အပိုဒ္(၃)  လူတုိင္းအသက္ရွင္ခြင့္၊ လြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ လံုၿခံဳခြင့္ရွိသည္။

အပိုဒ္(၄)  မည့္သူ႔ကိုမွ ကြ်န္အျဖစ္ ေစခိုင္း၊ ေရာင္းဝယ္ျခင္း မျပဳရ။

အပိုဒ္(၅)  မည္သူ႔ကိုမွ မတရားႏွိပ္စက္ျခင္း၊ လူမဆန္စြာ၊ ရက္စက္စြာဆက္ဆံျခင္း အျပစ္ေပးျခင္း မျပဳရ။

အပိုဒ္(၆)  တရားဥပေဒေရွ႕ေမွာက္တြင္ လူတိုင္းအား လူသားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳ ခံပိုင္ခြင့္။

အပိုဒ္(၇)  တရားဥပေဒေရွ႕တြင္ တန္းတူညီခြင့္။

အပိုဒ္(၈)  မိမိအခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္ခံရပါက ဥပေဒအကူအညီ ရယူခြင့္။

အပိုဒ္(၉)  မတရားဖမ္းဆီးျခင္း၊ တိုင္းျပည္မွ ႏွင္ထုတ္ျခင္းအား ကာကြယ္မႈရရွိခြင့္။

အပိုဒ္(၁၀)  လူအမ်ားၾကားနာၿပီး တရားမွ်တေသာ တရားစီရင္မႈ ရရွိခြင့္။

အပိုဒ္(၁၁)  ခိုင္လံုေသာ အေထာက္အထားမရွိမခ်င္း ထိုသူသည္ အျပစ္မရွိဟူ၍ သတ္မွတ္ခံပိုင္ခြင့္။

အပိုဒ္(၁၂)  ပုဂၢလိက ကိုယ္ေရးကိုယ္တာမ်ားအား ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္းမွ ကာကြယ္ေပးျခင္း။

အပိုဒ္(၁၃)  လြတ္လပ္စြာ လႈပ္ရွားသြားလာခြင့္။

အပိုဒ္(၁၄)  မတရားအျပစ္ေပး ခံရမည္ဆိုပါက အျခားႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ခို္လႈံခြင့္၊ ေတာင္းခံပိုင္ခြင့္။

အပိုဒ္(၁၅)  ႏို္င္ငံသားျဖစ္ခြင့္။

အပိုဒ္(၁၆)  အရြယ္ေရာက္သူတိုင္း မိမိဆႏၵျဖင့္ လက္ထပ္အိမ္ယာ ထူေထာင္ခြင့္။

အပိုဒ္(၁၇)  ပစၥည္းဥစၥာ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္။

အပိုဒ္(၁၈)  လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚယံုၾကည္ ကိုးကြယ္ခြင့္။

အပိုဒ္(၁၉)  လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖၚတင္ျပ ေျပာဆိုခြင့္၊ သတင္းမ်ား ရယူခြင့္။

အပိုဒ္(၂၀)  ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ဖြဲ႕စည္းထားေသာအဖဲြ႕မ်ားအား လြတ္လပ္စြာ ဝင္ေရာက္ခြင့္၊ စုေဝးခြင့္။

အပိုဒ္(၂၁)  အစိုးရတြင္ ပါဝင္ခြင့္။

အပိုဒ္(၂၂)  လူမႈဖူလံုေရး ခံစားခြင့္။

အပိုဒ္(၂၃)  အလုပ္လုပ္ခြင့္၊ အလုပ္သမားသမဂၢမ်ား ဝင္ေရာက္ခြင့္၊ စုေဝးခြင့္။

အပိုဒ္(၂၄)  အပန္းေျဖ အနားယူခြင့္။

အပိုဒ္(၂၅)  လံုေလာက္ေသာ လူမႈအဆင့္အတန္း ခံစားခြင့္ႏွင့္ ေဆးကုသခံပိုင္ခြင့္။

အပိုဒ္(၂၆)  ပညာသင္ၾကားပိုင္ခြင့္။

အပိုဒ္(၂၇)  ယဥ္ေက်းမႈဘဝတြင္ ပါဝင္ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ မိမိတီထြင္မႈအက်ဳိးကို မိမိခံစားပိုင္ခြင့္။

အပိုဒ္(၂ဂ)  ထိုအခြင့္အေရးမ်ားကို ေလးစားရန္ တာဝန္။

အပိုဒ္(၂၉)  အျခားသူမ်ား၏ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေလးစားရန္ တာဝန္။

အပိုဒ္(၃၀)  မည္သူမွ ဤအခြင့္အေရးမ်ားကို မခ်ဳိးေဖာက္ရန္ တာဝန္။

လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းတြင္ လူသားအခြင့္အေရး၊ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရး၊ စီးပြားေရးအခြင့္အေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်း မႈအခြင့္အေရးမ်ား ပါဝင္သည္။

အပိုဒ္(၁)ႏွင့္ (၂)တို႔သည္ လူ႔အခြင့္အေရး၏ အဓိပၸါယ္အယူအဆတို႔ကို ရွင္းျပထားသည္။

အပိုဒ္(၃) မွ (၁၆)ႏွင့္ အပုိဒ္(၁၈) မွ (၂၁) တို႔တြင္ ႏိုင္ငံသားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးမ်ားကို ေဖာ္ျပထားသည္။

အ ပိုဒ္(၂၂) မွ (၂၇) အထိ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေဖာ္ျပထားသည္။

အပိုဒ္(၂၈) မွ (၃၀) အထိသည္ ထိုအခြင့္အေရးမ်ားကို ေလးစားရန္၊ အျခားသူမ်ား၏ အခြင့္အေရးကို ေလးစားရန္ မည္သူမွမခ်ဳိးေဖာက္ရန္ တာဝန္မ်ားကို ရွင္းလင္းေဖာ္ျပထားသည္။

လူ႔အခြင့္အေရး ၿခံဳငံုေလ့လာျခင္း

ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရး

အသက္ရွင္သန္ပိုင္ခြင့္။

Ø  ညွင္းပမ္းႏွိပ္စက္ျခင္း။

Ø  ရက္စက္ေသာ အျပစ္ေပးမႈမ်ား မျပဳလုပ္ရ။

Ø  ကြ်န္သဖြယ္ ခိုင္ေစျခင္းမျပဳလုပ္ရ။

Ø  ဥစၥာပစၥည္း ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ရွိသည္။

Ø  ဘဝ ရွင္သန္ရပ္တည္ေရးအတြက္ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္မ်ား ရပိုင္ခြင့္ရွိရမည္။

Ø  ႏိုင္ငံသားျဖစ္ပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ ကိစၥမ်ားတြင္ စြက္ဖက္ျခင္း မရွိရ။

Ø  လြတ္လပ္စြာ ဆက္သြယ္ခြင့္။

Ø  လြတ္လပ္စြာ သြားလာခြင့္၊ ေနရာေဒသေရြးခ်ယ္ ေနထိုင္ခြင့္။

Ø  တရားဥပေဒအရ တူညီမွ်တစြာ ခံစားႏိုင္ေရးႏွင့္ ခဲြျခားမႈ မရွိေစရ။

Ø  တရားရုံးတြင္ လြတ္လပ္ေသာ တရားစီရင္မႈ ခံရခြင့္။

Ø  ဥပေဒအရမဟုတ္ေသာ ဖမ္းဆီးျခင္း၊ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ျခင္း၊ ျပည္ႏွင္ဒဏ္ေပးျခင္း မခံစားေစရ။

Ø  စြပ္စြဲခံရစဥ္ အျပစ္ကင္းသူဟု ယူဆခံစားခြင့္။

Ø  လြတ္လပ္စြာ ဘာသာေရး ယံုၾကည္ခြင့္၊ ေတြးေခၚခြင့္။

Ø  လူမ်ဳိးေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အေရး။

Ø  က်ား၊မ မခြဲျခားပဲ တန္းတူညီမွ် ရွိေရး။

ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အေရး

Ø  လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖၚေျပာဆိုခြင့္ႏွင့္ ေရးသားခြင့္။

Ø  လြတ္လပ္စြာ ဖဲြ႕စည္းခြင့္၊ စုေဝးခြင့္။

Ø  ဆႏၵမဲ ေပးခြင့္။

Ø  ႏိုင္ငံေရးပါတီ တည္ေထာင္ခြင့္။

Ø  ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္း လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခြင့္။

Ø  သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားအား ရယူႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ ျဖန္႔ခ်ီခြင့္။

စီးပြားေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အေရး

Ø  ဘဝရပ္တည္ေရးအတြက္ စီးပြားေရး လုပ္ေဆာင္ခြင့္။

Ø  အလုပ္ရရွိခြင့္။

Ø  လြတ္လပ္စြာ အလုပ္ေရြးခ်ယ္ခြင့္၊ လုပ္အားခ၊ တရားမွ်တေသာ အလုပ္ငွားမႈ ရရွိခြင့္။

Ø  သမဂၢထူေထာင္ျခင္းႏွင့္ အလုပ္နားရန္ ရရွိျခင္း။

Ø  သဘာဝ သယံဇာတမ်ားႏွင့္ ပတ္သတ္၍ နားလည္သေဘာေပါက္မႈ ရရွိခြင့္။

လူမႈေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အေရး

Ø  လူမႈေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ခြင့္။

Ø  ပညာ သင္ၾကားခြင့္။

Ø  ထိမ္းျမွားလက္ထပ္ခြင့္။

Ø  မိသားစုအား အစိုးရထံမွ ေစာင့္ေရွာက္မႈ ခံစားခြင့္။

Ø  က်မ္းမာေရး အာမခံမႈ ရရွိခြင့္။

Ø  လူေနမႈဘဝ ေကာင္းမြန္ခြင့္။

ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ား

Ø  အနားယူျခင္း၊ အလုပ္နာ္းရက္ အပန္းေျဖျခင္း။

Ø  ဘဝရပ္တည္ေရးအတြက္ ယဥ္ေက်မႈဆိုင္ရာ လုပ္ေဆာင္ခြင့္။

Ø  ဥာဏ္ပညာႏွင့္ ဥစၥာပစၥည္း ထိန္းသိမ္းခြင့္။

Ø  ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ခြင့္။

လူ႔အခြင့္အေရးပညာေပး ေဆြးေႏြးပြဲမွတ္တမ္း

ရခုိင္သံဃာ့သမဂၢ (RSU) မဲေဆာက္၊ ထုိင္းႏုိင္ငံ။